Zoraida, intawon, ayaw kaayog kiat

Gihugonhugon nga ugmas kadlawn moabot si Zoraida sa atoa. Ang iya unyang waldas-waldas gituho-ang naa sa 55 kilometers per hour to 75 kph. Kun di mausab ang iyang rota, mo-agi usa siya sa Surigao ug Bohol una siya mo-agi sa Sugbo. Ug mo-exit siya via Palawan.

Manghinaut lang ta nga inig abot ni Zoraida nga di lang unta kaayo siya mokiat para way dakong kadaut nga mahimo. Apan kun mokiat gyud siya wa kitay mahimo. Sama nga wa kitay nahimo sa pagkundat ni Yolanda. Matud pa sa usa ka opisyal sa kagamhanan nga way bisag unsa nga pangandam makasanta niadtong kabangis ni Yolanda.

Lisud lalison ang maong obserbasyon apan wa kini magpasabot nga mao na lang gyud kadtoy mahimo unta. Mibilin og pipila ka leksyon ang hasi ni Yolanda. Usa niani mao ang kompyansa. Matud pa sa usa ka correspondent sa Rappler, diha pay mga ga-inom sa Guiuan, Samar sa bisperas ni Yolanda, daw gahuwat sila nga mosugat niani. Kay kanunay man kuno nga agiag bagyo ang ilang lugar gatuo sila nga mo-agi lang si Yolanda.

Ang ikaduha nga namathan ta mao ang kakuwang sa atong kaalam ug kasinatian. Wa kitay alamag kon unsa kining “storm surge.” Daw ingon man diay kini kabangis sa tsunami. Kaingon ta gud og igo lang ni managpa sa kadalanan, modaro man sab diay ni. Ang ikaduha natong nasayran mao ang kakuwang sa kalig-on sa atong mga evacuation centers.

Ang laing pait nga atong lad-ukon mao ang kasayoran nga di pa kayo maayo ang atong gobyerno mosulbad sa mga krisis nga ingon niani.

Mao nga sugyot ko nga maghimo unta kitag parallel institution (PI) nga motabang sa gobyerno. Pagasakopan kini sa Simbahan (sa tanang relihiyon), mga negosyante, civic groups ug media (apil na ang bloggers).

Ang unang buhaton aning PI mao ang pag-secure og usa ka hawan nga lugar nga layo ra o di maabot sa katalagman sulod sa 72 hours sa di pa moabot ang hitabo. Ang ikaduha nilang buhaton mao na ang pagpangayo og hinabang ug pagpanawag og volunteers. Ug sulod sa 48 hours sugdan na nila pag panghakot ang mga molupyo sa mga lugar nga dagsaan sa dakong kadaot ug dad-on nila kini ngadto sa na secure nila nga area. Sa sunod nga 24 hours, makahimo na ang mga negosyante pagtukod og gagmay nga tindahan, mini-clinic ug botica sa maong evacuation area. Makahimo sab ang mga negosyante og mga kaligoanan nga may bayad.

Matud pa sa mga molupyo sa mga na isolated nga lungsod sa Bohol duna silay kwarta apan wa silay mapalit. Ug malagmit ingon usab niani ang hinungdan kun nganong may Gaisano nga gilungkab sa mga tawo didto sa Tacloban.

Ug samtang nanagtapok sa evacuation center ang mga evacuees, ato silang patan-awon og live performance ni Budoy, Aggressive Audio ug Missing Filemon.