Ang linayagang palabad ni Jesse Baring ug ang ligid nga moligis sa hugawng tubig

Samtang nagpaload ko sa usa ka cell shop sa SM, gikuhit kos atong higala nga si Jesse Baring. Kini si Jesse usa ka magbabalak nga imbentor usab. Iya kong giingnan nga niapil siya sa exhibit sa Trade Hall diin ang iyang project maoy gi-endorse sa Rotary Club of Cebu Fuente.

Ang proyekto ni Jesse karon mao kining usa ka mobile wastewater treatment facility. “Biocontractor” ang gitawag niya niini.

Dose na diay ka tuig nga gadagan kining iyang Floijess Watertech Inc. Sa tunga ning iyang sistema mao ang usa ka lightweight Rotating Biological Contractor Pack Media Technology (RBC-PMT) nga sa akong nakita sa video ni Jesse daw usa ka dakong ligid nga motuyok ug mosala (filter) sa mga hugaw (o ginamit na) nga tubig. Duna akoy nakit-ang daw lumot nga nangumpayot sa gatuyok nga ligid. Miingon si Jesse nga mao kini ang mga bacteria nga mokaon sa mga hugaw nga mahabilin sa ligid inig agi sa tubig.

Gipangutana ko siya kun mainum ba ang tubig nga mogawas sa iyang sistema. Dili pa kuno kini potable o angay imnon matud pa niya. Apan daghan na kinig kagamitan kay mahimo na man kining ibanwas, ilaba, ihugas sa sakyanan ug tingali, iirigar sa mga tanom. Giingnan ko siya nga “industrial water” ang tawag ni Lito Osmeña ani niadto. “Gray water” kuno, matud pa ni Jesse, maoy tawag sa industriya niani.

Ang market nga gatuo si Jesse nga maserbihan sa iyang biocontractor molakip sa septic tanks, factories, slaughter houses, food processing plants, hotels, resorts, malls, hospitals, condominiums, quick service restaurants, garbage leachate ug untreated canal sewage.

Ang Dakbayan sa Lapu-Lapu usa sa mga mi-subscribe sa ilang sistema ug ni-invest kinig minilyon para sa ilang wastewater treatment. Daghan karon ang nag-obserbar sa gihimo ning maong lugar.

Paghuman namog tan-aw sa video sa iyang biocontractor, gipakita na usab ako niya sa lain niyang imbensyon: Usa ka windmill nga mo-generate og electricity. Ang nakalahi sa gihimo ni Jesse sa sagad natong makit-an nga windmill mao nga putot kini og may layag. Matud pa ni Jesse nga ang dagkong standard nga windmill karon nanginahanglan og kusog nga hangin para moandar. Kun wa kaayoy hangin moundang kini. Apan ang iyang hinimo dili moundang pagtuyok kay gamay ug gaan ra man kini ug tungod kay may layag man kini. Ang layag maoy motabang pagdakop sa hangin. Gani daw dili windmill kun tan-awon ang iyang imbensyon kay mura man kinig higanteng electric fan.

Maayo untag dunay laing dakbayan nga mogamit ning palabad ni Jesse kay ang wind energy na karon maoy gauna sa green energy movement. Ang gobyerno ni Obama migahin og $1 billion sa  Iberdrola Renovables nga nabase sa Valencia, España, para pagpatukod sa mga windmill nga maoy mo-top sa wind energy. Gawas kuno kun dunay bag-ong teknolohiya nga mopausab sa solar panels malagmit maglisud ang solar power pag-apas sa viability sa wind energy.

Ang target sa pamunuan ni Obama nga inig ka 2035 moabot nag 80 percent ang supply nga ihatag sa renewable sources of energy. Sa pagka karon, 11 percent ray mahatag sa maong mga alternative sources. Sa mga green sources ikaduha lang ang wind energy sa hydropower (kuryente nga gikan sa nagtagak nga tubig) apan kay gasto man ang paghimo og dam, gituohang dili madugay maapsan na kini sa enerhiya sa hangin.

Nahimuot lang kita nga usa sa sipat nga manunulat sama ni Jesse Baring ang nanguna ning maong mga inobasyon diri sa ato.