Samtang nag basa ako og photo copy sa usa ka short story misugod paghanap ang mga litra sa akong atubangan hangtud nawagtang ang tanan sa akong panan-aw. Puti nalay akong nakita. Murag may habol nga puti sa akong atubangan. Gikuyawan ako ug gipaningut kog bugnaw. Taudtaud misugod og pakita ang papel ug dayon ang mga litra nga napatik niani.
Tungod niadtong maong hitabua, mga lima n aka tuig ang milabay, nakaingon ko nga posibli diay nga puti ang kolor nga makit-an sa mga ma-haap.
Sa pelikulang “Blindness” ang deskripsyon sa eksperyensya sa usa nga kalit lang nabuta, mao kini -an expanse of dazzling white, as though he was “swimming in milk.”
Ang kasagaran gud nga madunggan ko sa mga sugilanon mao man ang kangitngit sa palibud sa di na makakita. Apan mahimo diay nga puti ang motaptap sa panan-aw.
Kulba usab diay kining puti. Apan wala kaayo kitay madunggan nga fear of white. Dunay fear of black o fear of darkness. Apan walay fear of whiteness. Duna hinuoy fictional nga “fear of light” sa giingong mga vampire. Apan lagi kay mga creatures of the dark man kuno kini sila ug nga anggay usab nga kahadlukan.
Dunay hygienic fallacy kining pagkaputi. Limpyo kuno kay puti. Tingali sayop lang kining pagkasulti. Dili kay mas limpyo ang puti kon dili mas malimpyuhan ang puti kay dali man makit-an ang mga buling ug hugaw nga motaput niani. Same principle sa nurses’ uniform.
Aesthetically nataptapan kita sa pro white bias. Mao nga nahimong dakong negosyo ang mga skin whitener, gikan sa sabon, paingon sa cream, paingon sa injectable gluta.
Matud pa ni Tetchie Agbayani, us aka tabunon nga artista nga nahimong sex symbol niadtong dekada 80, posibling universal ug dili lang cultural gana sa mga tao sa puti. Kay sa mga nasud kuno sama sa China ug Japan diin luspad ang kasagaran kanila halin gihapon kaayo ang mga produkto nga pa puti.
Tingali ang mga Caucasian wala ma-ungo sa mga skin whitening products apan ang di sila exempted ning white bias kay ang white beaches man kunoy ilang gianhi sa ato.
Kon ang simbahan sa pasultion, puti ang color sa kaputli. Puti ang bestida sa bride. Gihulagway ang purity nga “pure as snow.”
Ug para tingali pagpakita ning maong purity sa ilang santos migamit sila og ivory nga gikan sa tusk o mga ango o bangkil sa mga elepante. Apan kinahanglang patyon ang mga elepante bara makuha ang ilang bangkil. Susma ra kinig gipusil ka sa snatcher kay wa nimo buhii ang imon bilihon nga alahas.
Walay malisya o guilt feelings niadto ang simbahan sa kamatayon sa mga elepante kay diyos ra man og tao ang ilang gisilbihan. Unya daghan pa sad ang elepante niadto. Apan niadtong 1981 dihang nagkagamay na ang poulasyon sa mga elepante gidili na ang pagbaligya ning maong mga bangkil.
Apan kay sigue paman ang pagpangihaw ning maong mga dagkong hayop para sa ivory daghang misubay kon kinsa may tig gamit pa og ivory. Miapil ang National Geographic magazine sa maong pag susi ug usa ka antique collector sa Cebu nga si Msgr. Cristobal Garcia ang mihulagway kanila kon unsaon pagpalusot sa mga kinulit nga ivory sa eroplano diin illegal pagkarga niani labi kon US kini paingon. Tungod niani duna nay katahap kon wala bay mga ivory nga liwas nas 1981gikuha sa mga elepante ang naapil sa mga parte sa iyang mga collection sa mga rebulto sa santos.
Tungod sa pagimbistigar kaniya tali sa ivory nahibaw-an nga gisuspenso na diay sa Vatican si Garcia tungod sa iyang pagmolistya og mga sacristan didto sa Los Angeles California mga 20 na ka tuig nga milabay sa usa pa siya ka pare sa Dominican order. Kon mga Caucasian man gani kadtong giingong gipang hilabtan niyang sacristan didto sa US ug nga collector siyag mga illegally acquired ivory maingon tang nataptapan si Msgr Garcia sa iyang kahinam sa puti.