Kun mahimo, likayan na lang ang pag-abuno og dugo

Makapabalaka kaayo kanato kadtong report sa Department of Health nga dunay 41 ka bag sa mga dugo dinhi sa Central Visayas  nga nagpositibo  sa human immunodeficiency virus kon HIV.

Niadtong Sabado atol sa among programang “Dialogue on the Air” sa dySS Super Radyo  nga nagtuki bahin sa “Dengue Fever Management,” gikompirmar ni Dra. Reynette Christine Ligaray sa Regional Blood Center (RBC) ang subo kaayong balita bahin sa mga dugo nga kontaminado.

Sa tibuok nasud, moabot og 209 ka units ang positibo sa HIV sigun pa ni Dra. Ligaray.

Balik kita sa gidaghanon sa Central Visayas nga nagpositibo sa HIV, kasagaran sa maong dugo gikan gyud dinhi sa Sugbo.

Makapasagmuyo kaayo ang giistorya  ni Dra. Ligaray kay posible nga ang mga  tag-iya  sa maong mga dugo naka-donate ug naka-abuno sa mga  pasyente kay dili kalikayan nga sa mga initial tests ma-negatibo ang resulta sa HIV tungod kay dili high-tech ug dili upgraded ang gipanggamit nga facility.

Iyang gipasabot nga dili gyud nila matug-an kun kinsa kining mga tawhana ang nagpositibo sa HIV tungod sa “rules on confidentiality” apan iyang gipaniguro nga dili  gyud makalusot sa pagpakuha og dugo  sa ilang opisina sa Department of Health RBC.

Apan nagpasidaan si Dra. Ligaray nga pwedeng makalusot kining mga tawhana nga mamaligya gihapon og dugo ug adto magpakuha sa ubang mga facilities.

Alang nako mas maayong mohatag ang taga-DOH sa listahan niining mga tawhana ug ang kompletong detalye ngadto sa lain-laing mga tambalanan ug ngadto sa tanang mokuha og dugo kanila aron pagsiguro gyud sa kaluwasan sa panglawas sa mga pasyente nga abunohan og dugo.

Ang mga representante sa Philippine National Red Cross nga sila si Edwina Marie Intud ug Anton Kenneth Abarguez miingon nga kanunay silang naniguro  nga way  makalusot  ug anaa  ang  ilang  pakig-alayon sa sa taga DOH-RBC bahin  ning maong problema.

Si Dra. Ligaray mipahimangno sab namong mga magsisibya nga kun mahimo dili gyud  isibya ang  pangan sa mga pasyente ug asa nga tambalanan naadmit nga nagkinahanglan og dugo kay possible nga sakyan sa mga “unscrupulous” nga mo-negosyo sa ilang kontaminado nga dugo.

Alang sa luwas nga dugo mas maayong moagi gyud sa ilang buhatan  ang tanang proseso ug nanawagan sila alang sa voluntary blood donations. Boluntaryo gyud! Ug dili negosyo!

* * *

Miabot  na og siyam ang nangamatay sa sakit nga dengue sa tibuok Sugbo base sa data gikan sa Enero hangtud ning kasamtangang buwan.

Sa report ni  Dr. Raymond Ogan sa Cebu City Health iyang gitug-an nga duna nay lima ang nangamatay dinhi sa dakbayan sa Sugbo ug  miabot  na og 1,168 ang kompirmadong kaso sa dengue.

Mas daghan karon kun itandi sa miaging tuig nga susamang period kay miabot lang og 662.

Sa probinsya sa Sugbo, gipahibawo ni Rose Jao kinsa maoy dengue program coordinator Capitol-Integrated Provincial Health Office (IPHO) nga miabot na og upat ang patay ug nigamay ang kaso kun itandi sa  miaging tuig.

Sa kasamtangan ang probinsya dunay 468 ka mga kaso ug nikunhod og 20 porsiento ikomparar last year nga dunay 610.

Sa dakbayan sa Lapu-Lapu, gipahibawo ni City Health Officer Dr. Rodolfo Berame nga mikunhod sab ang ilang kaso sa dengue kay niining  panahuna miabot  pa og 100 kapin samtang sa miaging tuig mi-abot og 219 ka mga kaso. Dunay gituhoan  nga dunay usa ang patay apan di pa  kompirmado kay ang bata nga namatay daghan kaayo og sakit.

Si Lapu-Lapu City Councilor Dr. Cornelio Pahang miingon nga wa gyud magkuwang ang ilang konseho pagtabang ni Dr. Berame sa mga gikinahanglang sa pagsumpo ug  pagpakigbatok sa dengue.

Sa dakbayan sa Mandaue, gitug-an ni Dra. Debra Maria Catulong dengue program coordinator nga nitibugsok sab og 28 porsiento ang gidaghanon sa nagsakit og dengue gikan sa 123 last year ug 90 na  pagkakaron.

Didto sa Tuburan, gipahibawo sab ni Dr. Esteban Ligaray kinsa  maoy chief sa Tuburan District Hospital nga gamay ra gyud kaayo ang naigo  sa dengue.

Mas  nabalaka  ko  sa gidaghanon  dinhi sa dakbayan sa Sugbo kay grabe gyud ang  pagsaka.

Si Sir Carlo Dugaduga tigpamaba sa Cebu City Hall uban sa duha ka mga batan-ong mga doctor sa Cebu City Medical Center nga sila si Dra. Sharie Angsa ug Dra. Crisandyl Alfornon mipasalig nga kaya nilang ma-accommodate ang tanang mga  pasyente sa dengue ug libre gyud ang tanang serbisyo.

Duna silay gitawag og fast lane alang sa mga dengue patients ug gipasalig nga “one is to one ratio” buot ipasabot nga matag pasyente maka-angkon gyud ug iyang bed di susama sa mga miagi nga sistema nga usa ka higdaanan tabangan og tulo ka pasyente.

Ang mga  doctor  nga batid sa maong balatian mipahimangno nga kun dunay sakop sa  pamilya ilabina bata kinahanglang di paabton og tulo ka adlaw ang hilanat ug kinahanglang ipahiling gyud dayon  sa mga doctor aron paglikay sa kamatayon.

Ilang gipasalig nga libre gyud ang pagpakuha og CBC kon complete blood count sa mga Health Centers dinhi sa Metro Cebu ug ang ubang mga proseso.

Ug ang labing importante mao gyud ang paglimpyo sa mga lugar nga maoy breeding sites sa mga lamok nga nagdala ning maong balatian.

* * *

Makita ang katag karong buntag  kung tinuod ba nga nabayran na ni Bella Ruby  Santos ang ika-unom nga testigo sa prosecution panel nga si Bruce Bansuan sa kasong pagdagit ug pagpatay sa bata  nga si Ellah Joy Pique.

Di malikayan ang mga pagduda nga nahalin na si Bansuan kay sa duha ka mga nangaging bista sa kaso wa siya  katiwas sa iyang direct testimony human giingong giatake sa hubak.

Niadtong miaging Lunes sumad karong adlawa gikataho nga gidali si Bansuan pagdala sa Barili District Hospital kay samtang paingon na dinhi sa Sugbo gikalitan pag-atake sa iyang hubak.

Gawas sa gituhoan  nga nahalin na si Bansuan, gidudahan usab  kini nga gihulga pag-ayo.

Hinuon in fairness  niya, giklaro ni Police Insp. Delfin Bontuyan sa Criminal Investigation and Detection Group in Central Visayas nga wa gyud mapalit  si Bansuan ug  labaw nang wa gyud mahulga.

Iyang gipasabot nga giatake gyud sa hubak ang ilang testigo ug gani ilang gitabangan sa gasto sa  pagpatambal sa district hospital sa Barili.

Mipasalig si Bontuyan nga mopatim-aw karon si Bansuan sa korte ug mopadayon sa pagtestigo kay buot gyud nga  kahatagan og hustisya ang bata nga si Ellah Joy ug ipamatuod nga wa kini magtumo-tumo og istorya.

Maglaum ko nga matuman ang giistorya ni Bontuyan aron maklaro kining  tanan.