Bisyo
Sa Katsila ta nakuha kini nga pulong— “bisyo”. Vice kini sa Ininglis pa. Ug hapit sa tanang buhat nga makahatag og kalingawan nalakra kini gikan sa pagkamahilig ug daghag ka relasyon paingon ngadto sa sabong paingon sa panigarilyo ug paginom og makahubog. Unsa man gyud diay kining bisyo? Atong susihon ang English niani.
Ang gaunang definition sa www.dictinary.com mao kini—“an immoral or evil habit or practice. Synonyms: fault, failing, foible, weakness.”
Makalingaw ang social implication ning “bisyo” tungod kay daw duna karoy tug-of-war nga nahitabo sa mga kagamhanan ug sa mga negosyante.
Niadtong sine kabahin ni Columbus nga “1492 Conquest of Paradise” may usa ka badlungong prinsipe nga mikuyog sa expidtion nga miluwa paghuman niyag panabako ang nangutana, “Bisyo ni? Hain man ang lami?”
Hinuon 1492 pa kadto. Fast-forward to 2012 diin dako na kaayo nga bisyo ug negosyo ang tabaku ug paniarilyo. Ug dako nasad ang kadaut ng nahimo niani sa kabaskog sa katawhan. Daghan na ang namatay sa lung cancer sa mga manigarilyuhay ingon man sa mga dii manigarilyo apan kanunay nga makahangap sa aso niani.
Tungod niani wa na makontento ang kagamhanan sa America sa ilang mandatory nga pataput sa pakiti sa sigarilyo nga “Smoking is dangerous to your health.” Buot na mopataput ang US government og mga larawan sa mga himatyon sa lung cancer. Expectedly misuki ang mga tobacco companies. Ug gikiha nila ang gobyerno. Midaug sila sa usa ka korte sa Washington apan napildi sila sa usa ka korte sa Kentucky.
Nagkanayon ang ilang huwis nga kadaghan na manglingla ang mga tobacco companies sa mga tao parte sa epekto sa panabako sa kabaskog.
Lain ang panglingla lain sad ang hinggaw -sama pananglit ning gitakdang Midnight Beer Run atol sa umaabot nga Kadaugan sa Mactan. The country’s first ever nga ingon aning hinangaw. Andam na ba kaha sila sa ilang mga ambulansya alang sa mga piang, mga pangus, mga bukol ug sa mga atakihon simbako sa high blood. Kinsa man intawon nga way puangod nga beer company ang gasponsor niani?
Usa sa mga bisyo nga nakahiwi nas mga agtang ug mga lubot mao kining pagpausab sa panagway nga wa untay depikto. Ang Thailand maoy giingong gauna niani. Pero murag fast catching up baya ang Pinas niani. Maayo na lang intawon nga wa pay balaud sa Pinas batok niani (liable lang tingali ang surgeon nga mo-perform niani kon maprobar nga mitabang siya sa usa ka criminal pagtago sa iyang pagka tao).
Apan sa pipila ka Islam nga nasud, dakong sala ang pagpausab sa hitsura. Sama pananglit ning usa ka sakop sa parliament nga gi-expel sa iyang partido human kini nagpa nose job o nagpausab sa iyang ilong.
Sukad kaniadto, battleground na sa balaud ug negosyo ang bisyo. Daghan nang eskandalo kabahin sa mga mamalaud nga nasubornuhan sa mga negosyante nga nagtumod og pipili ka mga bisyo.
