Bohol: Anatomy of a heartache
Nyor Gamay (NG): Maayo.
Love Guru (LG): O, Nyor Gamay.
Dayon sa atong tulda. Dali mangape ta aning acid-free nga Kopico.
NG: Salamt Guru. Maayo kay naabtan tika.
LG: Naa ra man ko diri sige. O diay kape o. Kupti lang sa na. Ayaw sag higupa kay init pa basig mahilos imong alingagngag.
NG: Hehehe. Salamat Guru. Ganahan lang ko nga naa koy ika-istorya sa akong kaguol sa Bohol.
LG: Naka-hatag na ka sa imong hinabang? Naka ampo naka ug nakadagkut na kag kandila para nila?
NG: O, Guru, pero naguol gihapon ko.
LG: Tingali duha ka klase sa empathy ang napukaw sa imong kina-iladman.
NG: Hoy! Ka kulba ba niana. Dariyut nako ma-buhii ning tasa sa kape. Pero unsa man na silang duha?
LG: Una ang local o physical nga empathy. May kalabutan kini sa proximity o kadul-on ug pagkasuod. Duol ra kaayo ang Bohol nato. Mga usa ra ka oras gikan sa Argao ang Loon. Gani ma island hop ra gikan sa mga isla sa Mactan ang pipila ka isla sa Bohol. Mao kini ang proximity by space. Duna say proximity sa language. Gawas sa Y nga himuon nilang J, parehas ra tag pinulungan nila. Ug ang ikatulo mao ang urgency by association. Daghan tang higala sa facebook nga taga didto mao nga maka sympathize ta sa ilang kalisud ug kakulba matag aftershock. Kon kulba ngari, mas kulba pa gyud didto.
NG: Unya unsa man ang laing empathy?
LG: Mao kini ang socio-spiritual empathy.
NG: Wayuk, Guru. Watisdat?
LG: Kon nakabantay ka sa mga hulagway nga gikan sa Bohol wala tay makitang mga makililimos. Tungod kini kay economically Independent ang mga Boholanos kay dako o baga ang ilang middle class. Murag dinhi nahulog ang imong dakong simpatiya.
NG: Unsa may middle class para nimo Guru? Ug nganong naa man ko mo-simpatiya nila.
LG: Di na lang ta maghisgut og disposable income. Pero ang visible kayo nga manifestation sa pamilya nga middle class mao nga maka patungha sila sa ilang mga anak sa college ug makapalit silag sakyanan. Ang middle class maoy poste sa usa ka nasud. Ang ilang mga damgo ug kahadlok maoy basehanan sa kalihukan sa nasud. Mao nga dihang nakita ta nga natumpagan ang middle class sa maong lalawigan gibati usab nato ang kasakit. Ma-imagine man gud nato ang ilang pag-antos ug pagtigum para makapatukod og balay ug para ka makapalit og sakyanan unya kalit lang kining mawagtang nga murag cellphone nga gi-snatch.
NG: Sa ato pa, wa diay kita kaayoy kaluoy sa mga kabus ug adunahan?
LG: Dili kaayo kita matandog sa ilang kahimtang. Dali ra maka bangon ang sapi-an kay mapalit man dayon niya ang iyang mga panginahanglan. Wa na usab kaayoy mawala sa kabus nga naanad na sa kawad-on. Ang bun-og sa middle class maoy dali ta nga mabati. Lain pay ato Nyor, murag nabugnaw na man tingay na imong kape. Imna na na.
NG: Amen.
